Certyfikat KEYMARK dla pomp ciepła - jednolitość systemu certyfikacji i perspektywy rozwoju

Niewątpliwy, światowy sukces systemu certyfikacji dla termicznych kolektorów słonecznych oparty na znaku KEYMARK miał duży wpływ na decyzje o rozszerzeniu programu na nowy typ produktów i regulację rynku pomp ciepła. Europa stawia na jednolitość systemów certyfikacji, a opracowany znak KEYMARK, ze względu na jasne procedury, kryteria certyfikacji, coraz większą uznawalność i powszechność stosowania, przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa i zaufania konsumentów.

Certyfikat KEYMARK dla pomp ciepła to dobrowolny europejski znak jakości, którego posiadanie świadczy o zgodności produktu z normami europejskimi dotyczącymi pomp ciepła.

Jak pokazują doświadczenia z wieloma procedurami certyfikacji, unifikacja systemu pozwala łatwiej odnaleźć się konsumentom na rynku urządzeń, a także wyeliminować z rynku produkty słabej jakości. Dla producentów certyfikacja produktu jest okazją do zwiększenia prestiżu i rozpoznawalności marki.

W artykule podsumowano tło wprowadzenia systemu KEYMARK na rynek technologii pomp ciepła. Celem było przedstawienie uczestnikom rynku zwięzłego przeglądu zakresu i przyczyn powstania tego systemu certyfikacji, a także wynikających z niego korzyści – z perspektywy użytkowników końcowych i producentów.

Rynek pomp ciepła w Europie

W ostatnim dziesięcioleciu oszczędność energii i związana z tym ochrona środowiska naturalnego stały się jednym z najważniejszych tematów kierunkujących rozwój technologii energetycznych. Jej odbiorcy, w zależności od zamieszkiwanego klimatu, coraz częściej muszą zastanawiać się nad nowymi alternatywnymi sposobami ogrzewania czy chłodzenia pomieszczeń. Dlatego też oszczędność energii i związania z tym ochrona środowiska naturalnego stała się jednym z najważniejszych obecnie trendów ukierunkowujących rozwój technologii energetycznych. Ma to również związek z regulacjami prawnymi, jakie pojawiają się w poszczególnych krajach w odpowiedzi na zmiany klimatu.

Bez większych analiz można stwierdzić, iż w dużej mierze w Polsce wciąż wykorzystywane są tradycyjne sposoby ogrzewania pomieszczeń. Jednak coraz większa świadomość ekologiczna, nowe wymagania techniczne, a także poszukiwania przez inwestorów bardziej wydajnych i ekonomicznych rozwiązań spowodowały znaczący wzrost zainteresowania pompami ciepła.

W porównaniu z kotłami centralnego ogrzewania lub ogrzewaniem elektrycznym technologia pomp ciepła jest bardziej wydajnym i przyjaznym dla środowiska systemem zapewniającym odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu. Dodatkowo w ostatnich latach ogrzewanie kotłem węglowym identyfikowane jest jako główna przyczyna katastrofalnego zanieczyszczenia powietrza. To sprawiło, że technologia pomp ciepła obecnie zdobywa dominującą pozycję na rynku sprzedaży urządzeń klimatyzacji i ogrzewania.

Obecnie w Europie zainstalowanych jest ponad 14 mln systemów pomp ciepła, z czego ponad 209 tys. w Polsce (dane za rok 2019) [2]. Popularność tego rozwiązania wynika ze spełniania przez pompy ciepła założeń klimatycznych redukcji emisji CO2 i cząstek stałych do atmosfery, a także podyktowana jest względami ekonomicznymi, programami dopłat na wymianę źródeł ciepła na bardziej wydajne i ekologiczne, a także generowaniem lokalnie nowych miejsc pracy wraz ze zwiększaniem popularności tego systemu. Od 2014 roku europejski rynek pomp ciepła notuje corocznie dwucyfrowy wzrost (np. 12% w 2016 r. i 12% w 2017 r.) i należy oczekiwać, że ten będzie kontynuowany (rysunek 1). Każdego roku na rynku przybywa ponad milion urządzeń [2]. Dane dla rynku polskiego również potwierdzają liniowy wzrost zainteresowania tym typem ogrzewania pomieszczeń.

Rysunek 1: Rozwój sprzedaży pomp ciepła w Europie w latach 2008 - 2019. Szczegółowe dane dostępne są na stronie [2]

Czym jest program certyfikacji KEYMARK dla pomp ciepła?

Popularność pomp ciepła związana jest również z wdrożeniem i ciągłym rozwojem określonych serii norm, takich jak EN 14511, EN 15879 i EN 16147, a także europejskiego systemu certyfikacji KEYMARK dla pomp ciepła (ang.: Heat Pump Keymark, HP Keymark), który powoli zostaje uznawany przez kolejne kraje w Europie. Podobnie jak system certyfikacji dla termicznych kolektorów słonecznych, który stał się najważniejszym systemem certyfikacji na całym świecie, opiera się on na założeniach systemu Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego CEN KEYMARK [3]. Inicjatywa stworzenia wspólnego europejskiego znaku jakości dla systemów opartych na pompach ciepła została podjęta przez europejski przemysł pomp ciepła przy współpracy z jednostkami certyfikującymi BRE z Wielkiej Brytanii, DINCERTO z Niemiec i SP CERT ze Szwecji w 2015 roku. Po miesiącach prac nad założeniami i procedurami certyfikacji program został zatwierdzony i wdrożony w życie.  

Rys. 2. Znak programu KEYMARK [4]

System certyfikacji dla pomp ciepła opiera się na zewnętrznych testach typów produktów pod kątem wydajności i bezpieczeństwa, a także regularnych inspekcjach i weryfikacji systemów zarządzania jakością zakładu produkcyjnego. Aby uniknąć kolejnego zestawu rozbieżnych zasad, wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktu są oparte na normie europejskiej EN 14511-4, podczas gdy wymagania dotyczące wydajności odpowiadają wymaganiom określonym przez Ekoprojekt (Ecodesign Directive) dla grzejników, ogrzewaczy dwufunkcyjnych, podgrzewaczy wody i małych klimatyzatorów (rozporządzenia 206/2012/UE, 813/2013/UE i 814/2013/UE).

Lista typów produktów, które mogą być certyfikowane zgodnie z procedurami programu to [5]:

• ogrzewacze pomieszczeń z pompą ciepła dostarczające ciepło do wodnych systemów centralnego ogrzewania do celów ogrzewania pomieszczeń;
• wielofunkcyjne ogrzewacze z pompą ciepła dostarczające ciepło do systemów centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody użytkowej;
• podgrzewacze wody z pompą ciepła, które służą do dostarczania ciepłej wody użytkowej;
• urządzenia o wydajności cieplnej do 400 kW.

Dodatkowo jako odpowiedź na zapotrzebowanie i rozwój rynku pomp ciepła, certyfikacja została rozszerzona o odpowiednie przepisy i procedury badania dla:

• pomp ciepła typu powietrze/powietrze i klimatyzatorów ≤ 12 kW (2017 rok);
• gazowych pomp ciepła, hybrydowych pomp ciepła i hybrydowych wielofunkcyjnych pomp ciepła (2019 rok).

System certyfikacji pomp ciepła nie jest zamknięty. Regularne spotkania kierownictwa i jednostek uczestniczących w programie umożliwiają wprowadzanie zmian i rozszerzanie przepisów na nowe typy produktów.

Jak działa proces certyfikacji?

Proces certyfikacji jest efektem współpracy trzech neutralnych stron: niezależnej i akredytowanej jednostki certyfikującej oraz jej partnerów zajmujących się testowaniem i inspekcją. Schematycznie proces certyfikacji przedstawiono na rysunku 3.

Rys. 3. Etapy procesu certyfikacji wg Programu KEYMARK dla pomp ciepła

Certyfikacja i zatwierdzenie opierają się na wykazaniu zgodności produktu z odpowiednimi normami i wymaganiami, według przyjętego przez daną jednostkę certyfikującą schematu certyfikacji zawierającego:

• weryfikację procesów produkcyjnych wnioskodawcy (kontrola produkcji fabrycznej przez autoryzowanego inspektora);
• weryfikację dokumentacji technicznej składanej wraz z wnioskiem o dokonanie certyfikacji produktu
• wyniki niezależnych badań prowadzonych przez upoważniony instytut badawczy.

Jednostki certyfikujące (zatwierdzone przez kierownictwo KEYMARK) można znaleźć na stronie internetowej projektu[6]. Laboratorium badawcze odgrywa tutaj istotną rolę, jeśli chodzi o testowanie produktów i monitorowanie produkcji.

Po wykonaniu wymaganych badań zgodnie z dokumentem KEYMARK, raport z badań sporządzony przez laboratorium badawcze jest dokumentem wiodącym do oceny zgodności z danymi przedstawionymi przez stronę wnioskującą.

Dodatkowo założenia programu certyfikacji wymagają powtórzenia testów po okresie dwóch latach (dokument KEYMARK załącznik A rozdział 3.2 [5]).

Po pomyślnym wykonaniu czynności weryfikacyjnych producenci/dystrybutorzy otrzymują certyfikat ważny przez 10 lat, który może zostać przedłużony na kolejne 10 lat pod warunkiem, że kolejna kontrola wykaże, że warunki wstępne przy aplikowaniu o certyfikat są dalej spełnione. Certyfikat jest przyznawany dla każdego certyfikowanego podtypu.

Jeden certyfikat może obejmować kilka modeli. Dane posiadacza certyfikatu i certyfikowanego produktu(-ów) są raportowane na stronie [6].

Jakie są korzyści certyfikatu KEYMARK dla pomp ciepła i perspektywy rozwoju programu?

Motto programu certyfikacji brzmi: „raz przetestowany i certyfikowany, akceptowany wszędzie” i odnosi się do jasnych procedur testów oraz kontroli produkcji, a także akceptacji certyfikatu w krajach Europy. Dzięki zastosowaniu spójnej koncepcji certyfikacji daje solidne narzędzie do zapewnienia odpowiedniej jakości dostępnych na rynku europejskim pomp ciepła. Założenia programu nie wykluczają nowych rozwiązań technologicznych czy obecnych programów certyfikacji wyznaczając okres przejściowy do adaptacji przepisów i przystosowania urządzeń do nowych regulacji, podobnie jak to miało miejsce w przypadku gazowych i wielofunkcyjnych pomp ciepła.

Czy program KEYMARK stanowi nową jakość w certyfikacji?

System certyfikacji dla pomp ciepła jest krokiem w stronę ujednolicenia systemów certyfikacji, w efekcie czego pojedynczy certyfikat wydawany będzie dla jednego rynku europejskiego.

W przyszłości uzyskanie certyfikatu KEYMARK dla pompy ciepła może być wymogiem dla przyznawania dotacji publicznych w Europie. Niewątpliwie siłą certyfikatu będzie jego zasięg. Jest to stosunkowo młody system, lecz oparty na sprawdzonym rozwiązaniu. Obecnie jest uznawany w kilku państwach członkowskich UE, a liczba krajów uczestniczących w nim stale rośnie.

Program KEYMARK zapewnia niezależność certyfikatu. Przy wyborze produktu użytkownicy skupiają się nie tylko na wydajności pompy ciepła, ale także na jej niezawodności.

Certyfikacja niezależna pomaga w podjęciu decyzji o zakupie i daje konsumentom pewność, że kupili produkt wysokiej jakości.

Podsumowanie

Na rynku międzynarodowym wspólne normy i systemy certyfikacji odgrywają ważną rolę dla wolnego rynku produktów wysokiej jakości bez technicznych barier handlowych. Jest to widoczne w Europie, gdzie wspólne normy europejskie i program CEN KEYMARK dla pomp ciepła stanowi istotną szansę rozwoju dużego i otwartego europejskiego rynku wysokiej jakości pomp ciepła. Z kolei pompy ciepła otwierają możliwości projektowania efektywnych rozwiązań, aby wypełnić europejskie cele w zakresie klimatu i energii. Podobnie jak certyfikat Solar Keymark, który stał się kluczem dla producentów do rynku europejskiego, tak certyfikat Keymark dla pomp ciepła ma szanse stać się powszechnie stosowanym systemem certyfikacji pomp ciepła w Europie i zwiększyć dostępność tego rynku dla producentów urządzeń.

Obecnie jedyną jednostką certyfikującą w Polsce, która uzyskała upoważnienie do nadawania znaku HP KEYMARK, jest dział certyfikacji Centralnego Ośrodka Chłodnictwa COCH w Krakowie [7]. Testy urządzeń zgodnie z wymogami programu certyfikacji mogą być przeprowadzone w niezależnie działającym akredytowanym Laboratorium Chłodniczym.

Dorota NIEDOJADŁO, Damian CHLEBDA, Bogdan SZCZEPAŃSKI

LITERATURA:

[1] https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3- 540-75997-3_594

[2] http://www.stats.ehpa.org/ dostęp 11.12.2020

[3] https://www.cen.eu/work/keymark/pages/default.aspx dostęp 11.12.2020

[4] https://keymark.eu/en/ dostęp 11.12.2020

[5] European KEYMARK Scheme for Heat Pumps, rev no. 8, dostępny na stronie:

https://www.heatpumpkeymark.com/documents/

[6] https://www.heatpumpkeymark.com/ dostęp 11.12.2020

[7] http://coch.pl/  dostęp 11.12.2020