F-gazy – nowa rzeczywistość

Niezmiennie w chłodnictwie i klimatyzacji istotną rolę odgrywają fluorowane czynniki chłodnicze.

W Europie dominują w tym zakresie flourowęglowodory – HFC, które są szeroko stosowane, począwszy od chłodnictwa komercyjnego, a skończywszy na klimatyzacji i pompach ciepła. Najczęściej używane czynniki mają znikomą toksyczność i są niepalne. 

W większości przypadków, wspomniane gazy posiadają wysoki potencjał tworzenia efektu cieplarnianego GWP – o wartości poniżej kilku tysięcy jednostek. Jest to problemem w momencie wycieku czynnika do atmosfery, do których w przeszłości dochodziło dosyć często. W związku z tym, z początkiem 2015 roku Unia Europejska wprowadziła Rozporządzenie Nr 517/2015, zwane też Regulacją F-Gazową II. Miało to na celu skierowanie rynku w stronę czynników o niskim potencjale tworzenia efektu cieplarnianego GWP. Rozporządzeniem objęto zarówno nowo produkowane urządzenia, jak i pracujące już układy. Regulacja, obejmuje stopniową redukcję kontyngentów, wprowadzając w niektórych aplikacjach zakaz stosowania czynników o wyższym od określonego GWP. To jednak tylko jeden z aspektów Rozporządzenia. 

Drugą, często ignorowaną kwestią są limity – kontyngenty, jakie mają do swojej dyspozycji producenci i importerzy F-gazów do Unii Europejskiej. Łączny kontyngent został obliczony na postawie historycznych danych i ustalony jako 100% na rok 2015. Podaje się go w tonach ekwiwalentu CO₂ (tzn. tonaż x GWP). Każdy producent czy importer posiada własny kontyngent, obliczony w odniesieniu do okresu referencyjnego. Może więc ulokować na rynku UE tylko określoną ilość towaru – przeliczoną jako tonaż x GWP. W roku 2016 przyjęto 7% redukcji łącznego kontyngentu. Duży import „prewencyjny” do EU w 2014 roku, spowodował, że w 2015 roku nie wykorzystano całego kontyngentu. Zamiast dopuszczalnych 183 mln t CO₂ eq., na rynek UE wprowadzono tylko 168 mln t CO₂ eq. F-gazów. 

Obecnie sytuacja jest nieco inna. Zapasy zgromadzone w 2014 są lub w niedługim czasie będą wyczerpane. Dalsze zmniejszenie łącznego limitu nastąpi dopiero w 2018, ale już w tym roku do kontyngentu wliczane są również czynniki, które wprowadzane są do Europy w gotowych urządzeniach. W 2014 roku stanowiło to 11% łącznej wielkości ekwiwalentu CO₂. Dla rynku chłodnictwa i klimatyzacji oznacza to, że w tym roku uczestnicy tego rynku będą mieli do dyspozycji o ok. 20% mniej produktu (w przeliczeniu na ekwiwalent CO₂). W 2018 roku redukcja wyniesie 45% (następny próg w Rozporządzeniu F-gazowym + efekt wliczenia urządzeń napełnionych).

Skutki zaistniałych zmian
Według ostatnich doniesień prasowych czołowych producentów F-gazów, coraz głośniej mówi się o kolejnych podwyżkach cen czynników, szczególnie tych o wysokim GWP (404A/507). Wielu dostawców w maju podwyższy ceny 2-3 krotnie wyższe niż oferowane w ubiegłym roku. Dla pozostałych czynników trend wzrostowy będzie podobny, lecz mniej dynamiczny. W związku z tym można przewidywać, że wraz ze zmniejszającymi się kontyngentami, czynniki o wyższym GWP będą drożeć, natomiast czynniki nowe, o niskim GWP, będą bardziej stabilne cenowo, spełniając przy tym wymagania Rozporządzenia EU 517/2014.

Jakie działania podjąć?
Każdy użytkownik systemu z R404A/507 (powyżej 10kg napełnienia) musi posiadać świadomość, że od 1-ego stycznia 2020 do serwisowania urządzenia nie będzie mógł kupić nowego czynnika o GWP powyżej 2500. Jednakże będzie możliwość zastosowania czynnika regenerowanego, wymaga to rozbudowy infrastruktury zapewniającej potrzebne na rynku ilości czynnika do serwisowania urządzeń. Pozostaje podjącie decyzji, której efekty będą widoczne w ciągu następnych, najbliższych lat. 

Dwie możliwości:

• w przypadku relatywnie nowej, sprawnie działającej instalacji chłodniczej, rozwiązaniem jest wymiana czynnika chłodniczego na nowy. Z reguły zamienia się czynnik na nowe mieszaniny HFO w sposób prosty i nisko-kosztowy. Urządzenia z czynnikami HFC, mogą po minimalnych zmianach pracować z czynnikami o niskim GWP na bazie HFO – takimi jak R-449A lub R-452A. Minimalne nakłady i zmiany oraz bezproblemowy serwis urządzeń do roku 2030, może zapewnić zastosowanie R-449A lub R-452A.
• w sytuacji, gdy nasza instalacja jest stara, wymagająca całkowitej wymiany, możliwe jest przejście na inną technologię lub zastosowanie systemu, takiego jak dla R404A, lecz z nowym czynnikiem – R-449A.

Kiedy zacząć działać?
Najlepiej od razu. Do terminu ostatecznych zmian pozostało zaledwie kilkanaście miesięcy. Dynamika cen R404A/507 i nadchodzące limity GWP nie pozostawiają wątpliwości, że jeżeli jeszcze nie pomyśleliście o zmianie czynnika i nie rozpoczęliście działań, może być za późno. Czas na zmianę już się zaczął.

Autor: Janusz Kałuża,
specjalista w zakresie czynników chłodniczych,
konsultant firmy Chemours

Opracowanie: Redakcja