Zalecenia dotyczące projektowania i wykonania instalacji wentylacji i klimatyzacji mające na celu zapobieganie gromadzeniu się oraz rozwojowi bakterii Legionella

W artykule omówiono szereg zaleceń, dotyczących projektowania oraz instalowania poszczególnych urządzeń i elementów wchodzących w skład instalacji wentylacji i klimatyzacji, stosowanie których zapobiega powstawaniu korzystnych warunków do rozwoju bakterii Legionella.

1. Wstęp
W instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych istnieją sprzyjające warunki do gromadzenia się zanieczyszczeń oraz rozwoju grzybów, pleśni i bakterii (w tym bakterii Legionella), które porywane przez strumień przepływającego powietrza przedostają się do pomieszczeń, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia użytkowników. Powagę problemu potęguje fakt, że instalacje wentylacji i klimatyzacji występują głównie w budynkach użyteczności publicznej, a więc w przypadku pojawienia się zagrożenia obejmuje ono swoim zasięgiem wielu ludzi jednocześnie. Przykładem może być groźna epidemia (zachorowało 114 osób) wywołana bakteriami Legionella obecnymi w instalacji klimatyzacji w budynku użyteczności publicznej, która wystąpiła w 2002 r. w Anglii. W Wlk. Brytanii legionelozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego (zgodnie z badaniami epidemiologów około 5 do 20 % procent zarażonych bakterią Legionella umiera).
Na podstawie wieloletnich doświadczeń (licznych badań i ekspertyz), można stwierdzić, że w Polsce, stan higieniczny instalacji wentylacji i klimatyzacji, bez względu na rangę obiektu w jakim się znajdują, a nawet bez względu na okres użytkowania, pozostawia wiele do życzenia.
Jest to wynikiem błędów popełnianych na etapie projektowania, niestarannego wykonania, niewłaściwie, pośpiesznie przeprowadzonych odbiorów, pogłębionych przez nieprawidłową eksploatację i konserwację.
Efektem jest zła jakość powietrza w pomieszczeniach i wzrost zagrożenia zdrowia użytkowników, co wobec gwałtownego wzrostu zanieczyszczenia środowiska stanowi narastający problem.
W naszym kraju nie były prowadzone szeroko zakrojone badania nad obecnością w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych bakterii Legionella. Nie wiemy również, jak często wywołują one zachorowania użytkowników. W tej sytuacji, mając świadomość powagi problemu, należy korzystać z doświadczeń innych i podjąć działania zmierzające do ograniczenia tych zagrożeń.
Coraz częściej w kraju pojawiają się opinie o konieczności czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Jest to oczywiście kierunek słuszny. Należy jednak pamiętać o tym, że dopiero zastosowanie wszystkich działań tzn.: właściwych zasad projektowania, wykonania, odbioru oraz użytkowania instalacji wentylacji i klimatyzacji, zapobiegających przedostawaniu się zanieczyszczeń do instalacji oraz namnażaniu bakterii, grzybów i pleśni a także stosowanie właściwych metod czyszczenia instalacji, w sposób świadomy i konsekwentny przyniosą pożądany skutek.

2. Zalecenia dotyczące projektowania i wykonania instalacji wentylacji i klimatyzacji zapobiegające przedostawaniu się do instalacji oraz namnażaniu bakterii Legionella
Poniżej podano szereg zaleceń, dotyczących urządzeń i elementów stosowanych w instalacjach wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych.

2.1. Czerpnie i wyrzutnie
Czerpnie powietrza powinny być tak sytuowane, aby do instalacji nie przedostawały się:
- powietrze wywiewane,
- mikroorganizmy,
- kurz,
- duże zanieczyszczenia (ptaki, gryzonie, śmieci),
- cząstki ziemi,
- wilgoć (deszcz, śnieg).
Należy unikać takiego sytuowania wlotów powietrza, które umożliwiłoby "krótkie spięcie" pomiędzy powietrzem wywiewanym a nawiewanym.
Odległość pomiędzy czerpnią a wyrzutnią powinna wynosić co najmniej 10 m.
Przy wyborze usytuowania czerpni należy brać pod uwagę przepływ powietrza wokół budynku, wpływ wiatru, opadów a także planowanych w pobliżu obiektów.
Wloty powietrza nie mogą być sytuowane w miejscach, w których istnieje niebezpieczeństwo napływu powietrza z rozpyloną wodą pochodzącą z chłodni kominowych i innych tym podobnych urządzeń.
Czerpnie powietrza powinny być umieszczane co najmniej 3 m nad poziomem gruntu a czerpnie dachowe powinny być umieszczane 2 m nad płaszczyzną dachu (zapobiega to przedostawaniu się cząstek "ziemi" do instalacji).
Długość przewodów wentylacyjnych pomiędzy czerpnią powietrza a urządzeniami uzdatniającymi powinna być jak najkrótsza.
Należy zapewnić możliwość czyszczenia wnętrza czerpni i usuwania wody (jeśli przedostanie się do wewnątrz) przez np. otwory rewizyjne. W przypadku stosowania odwodnienia nie powinno ono być podłączane bezpośrednio do systemu kanalizacji.
Wyrzutnie powietrza powinny być sytuowane nad dachem, jeśli tylko jest to możliwe.
Powinny być tak projektowane, aby nie następowało zanieczyszczanie środowiska i aby usuwanie powietrza następowało nawet w warunkach silnego wiatru a nie powodowało zagrożenia dla sąsiednich obiektów.
Należy zapewnić możliwość usuwania wody (z opadów atmosferycznych lub wykraplającej się z usuwanego powietrza), która przedostanie się do wyrzutni.

2.2. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne
Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne mogą zawierać urządzenia pełniące funkcje ogrzewania, chłodzenia, nawilżania, osuszania. Wszystkie te urządzenia i elementy powinny być tak rozmieszczone, aby były dostępne dla pracowników eksploatacji (do kontroli i obsługi). W pomieszczeniach technicznych należy również zapewnić odpowiednią ilość miejsca niezbędną do eksploatacji i obsługi tych urządzeń.
Wewnętrzne powierzchnie obudów central (prefabrykowanych lub wykonywanych w obiekcie - np. murowanych) powinny być gładkie, bez załamań, zagłębień i z materiałów bez otwartych porów. W zależności od wielkości, centrale powinny być wyposażone w łatwo dostępne drzwi inspekcyjne, otwory rewizyjne lub przeszklone otwory rewizyjne o średnicy co najmniej 150 mm i wewnętrzne oświetlenie.
Wszystkie materiały uszczelniające powinny być wykonane z materiałów z zamkniętymi porami i nie absorbujących wilgoci.

2.3. Filtry powietrza
Filtry powietrza powinny być projektowane i instalowane w sposób zapewniający ograniczenie wprowadzenia do pomieszczeń wentylowanych (a przynajmniej nie wzrost) mikroorganizmów i bakterii chorobotwórczych, oraz cząstek pyłów organicznych i nieorganicznych.
W związku z tym zaleca się przy projektowaniu:
- stosowanie wielostopniowego oczyszczania powietrza przyjmując, że jako pierwszy stopień oczyszczania powinien być stosowany filtr klasy co najmniej G4 (wg PN-EN 779: 1999), stanowiący głównie ochronę przewodów i urządzeń przed zanieczyszczeniem a liczba i klasa jakości kolejnych filtrów powinna być zależna od wymagań pod względem czystości powietrza wewnętrznego oraz czystości powietrza atmosferycznego i recyrkulacyjnego;
- stosowanie (w miarę potrzeb) jako ostatniego stopnia oczyszczania filtrów powietrza co najmniej klasy F7, wg PN-EN 779: 1999, stanowiących ochronę przed przedostawaniem się do pomieszczeń mikroorganizmów, które mogą być wprowadzane do instalacji w wyniku pracy urządzeń takich jak np. nawilżacze czy chłodnice;
- zapewnienie takich warunków pracy filtrów powietrza, które zapobiegać będą ich zawilgacaniu, gdyż sprzyja ono powstawaniu korzystnych warunków do rozmnażania bakterii Legionella, polegających między innymi na stosowaniu za nawilżaczami odkraplaczy oraz prędkości przepływu powietrza nie przekraczającej 3,5 m/s, zapobiegającej porywaniu kropel wody;
- stosowanie urządzeń pozwalających na kontrolę parametrów pracy filtrów, sygnalizujących konieczność ich wymiany lub regeneracji po osiągnięciu dopuszczalnego oporu końcowego (na ogół stosuje się mikromanometr wskazujący opór przepływu powietrza przez filtr),
- konstrukcja obudów filtrów oraz ich zainstalowanie powinny zapewniać łatwość obsługi, wymianę elementów filtracyjnych (od strony "brudnej") oraz ich czyszczenie.

2.4. Nawilżacze powietrza
Nawilżacze powietrza należy wykonywać z materiałów nie powodujących rozwoju mikroorganizmów oraz odpornych na korozję (np. odpowiednie tworzywa sztuczne, stal nierdzewna). Nawilżacze należy tak projektować, aby - w celu kontroli i czyszczenia - był łatwy, stały dostęp do miejsc, w których gromadzić się może woda.
Nawilżacze powinny być wyposażone w urządzenia spustowe, do odprowadzania nagromadzonego szlamu oraz powinny być wyposażone w otwory inspekcyjne (o średnicy co najmniej 150 mm) zaciemnione, z oświetleniem.
Zbiorniki wodne zasilające powinny mieć możliwość łatwego opróżniania i osuszania.
Woda doprowadzana do nawilżacza powinna spełniać wymagania wody pitnej pod względem zanieczyszczeń mikrobiologicznych a jej twardość nie powinna przekraczać 7° dH.
Konstrukcja nawilżaczy powinna zapewnić całkowite opróżnienie przewodów i zbiorników nawilżaczy podczas wyłączenia urządzenia. Spust wody powinien być przyłączony w najniższym punkcie nawilżacza.
Odkraplacze powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby można je było zdemontować i czyścić.
Nawilżacze parowe powinny być projektowane i sytuowane tak, aby nie powodowały kondensacji pary wodnej w przewodach i innych urządzeniach. Główne wymagania nie dopuszczające do wytrącania się wody w przewodach wentylacyjnych, to zapewnienie odpowiedniej długości nawilżania oraz równomiernego rozkładu pary wodnej w przekroju przewodu. Jako dodatkowe zabezpieczenie zaleca się stosowanie odwodnienia z zaworem spustowym.

2.5. Wymienniki ciepła
Wymienniki ciepła powinny być tak projektowane, aby możliwe było ich łatwe czyszczenie i dezynfekcja, jeśli będzie to konieczne. W szczególnych przypadkach wymienniki należy wykonywać w sekcjach. Minimalna odległość pomiędzy żebrami powinna wynosić 2 mm.
W przypadku wymienników stosowanych w warunkach zwiększonego zapylenia należy stosować większe odległości pomiędzy żebrami.
Powierzchnie wymienników powinny być gładkie, bez zagłębień. Wszystkie podłączenia, w tym także systemu spustowego powinny być projektowane z tej samej strony, z której przewidziano czyszczenie urządzenia.
Wymienniki ciepła z żebrami rozstawionymi w odległości mniejszej niż 6 mm mogą być stosowane jedynie wtedy, gdy czystość powietrza odpowiada powietrzu za filtrem klasy F5.
Należy zapewnić dostęp do wymiennika z obu stron (od strony napływu i wypływu powietrza) w celu kontroli wzrokowej i czyszczenia.

Wymagania szczególne dla chłodnic
W celu zapobieżenia gromadzeniu się wody ("filmu" wodnego) na powierzchni chłodnicy, chłodnica powinna być tak mocowana, aby zapewnić spadek co najmniej 10 w przypadku rozdzielacza na szerokości chłodnicy.
Odpowiednio zwymiarowany system spustowy z zasyfonowaniem należy podłączyć do kanalizacji w najniższym punkcie.
Syfon powinien być tak zwymiarowany i zaprojektowany, aby odprowadzał wodę z obudowy i stanowił pewne oddzielenie pomiędzy obudową a instalacją kanalizacji.
Obudowa chłodnicy powinna być wykonana z materiału odpornego na korozję, np. stali nierdzewnej.
Obudowa chłodnicy powinna być łatwo dostępna do czyszczenia i dezynfekcji. Jeśli dostęp jest utrudniony należy zapewnić możliwość jej wyjęcia.
Należy zapobiegać, jeśli jest to konieczne, porywaniu kropel wody przez przepływające powietrze przez stosowanie odkraplaczy. Prędkość przepływu powietrza na wlocie do odkraplacza nie powinna przekraczać 3,5 m/s. Kierownice odkraplaczy powinny być łatwo wyjmowane w celu czyszczenia. Chłodnice nie powinny być umieszczane bezpośrednio przed filtrami i tłumikami. Zaleca się, aby pomiędzy tymi urządzeniami znajdował się wentylator.

2.6. Urządzenia do odzyskiwania ciepło
Urządzenia do odzyskiwania ciepła muszą spełniać wymagania podane w punkcie 2.5.
Ilość powietrza wywiewanego przedostająca się do powietrza nawiewanego nie powinna przekraczać stosunku l : 1000.

2.7. Przewody wentylacyjne i tłumiki
Należy stosować izolację cieplną przewodów na tych odcinkach przewodów, w których występuje niebezpieczeństwo obniżenia temperatury poniżej temperatury punktu rosy.
Stosowanie przewodów wentylacyjn1cn elastycznych powinno być ograniczone do niezbędnego minimum z uwagi na trudności w ich czyszczeniu.
Usztywnienia oraz inne wyposażenie przewodów powinno być montowane w taki sposób, aby nie powodowały zatrzymywania zanieczyszczeń i umożliwiały czyszczenie przewodów. Usztywnienia powinny mieć profile okrągłe.

Otwory rewizyjne
Rozmieszczenie i liczba otworów rewizyjnych zależą głównie od wymagań w stosunku do instalacji wentylacyjnej oraz od przewidywanych metod czyszczenia.
Jeżeli przewiduje się, że sieć przewodów zaizolowana będzie izolacją cieplną lub ogniową, otwory rewizyjne nie mogą powodować osłabienia skuteczności tych izolacji.
Wymagania dotyczące sztywności i szczelności otworów rewizyjnych do czyszczenia powinny być takie same jak dla przewodów wentylacyjnych.
Jeżeli czyszczenie wymaga wejścia obsługi do wnętrza przewodu, powinny być spełnione następujące wymagania:
• Przewody wentylacyjne i ich podpory powinny być tak zwymiarowane aby wytrzymały dodatkowe obciążenie;
• Należy zapewnić dostęp do otworów rewizyjnych, których pokrywy nie mogą być przesłonięte kablami, rurami i innym wyposażeniem a także przez sufit podwieszony. Miejsca otworów rewizyjnych, wraz z podaniem ich wymiarów powinny być zaznaczone na dokumentacji.
Dodatkowe otwory rewizyjne powinny być umieszczone w pobliżu następujących urządzeń:
- przepustnic z obu strony,
- klap pożarowych z jednej strony,
- nagrzewnic i chłodnic z obu stron,
- tłumików okrągłych z jednej strony,
- tłumików prostokątnych z obu stron,
- urządzeń do odzyskiwania ciepła z obu stron.

2.8. Osuszacze
W zależności od metody osuszania powietrza, urządzeń osuszających powietrze dotyczą wymagania zawarte w punkcie 2.4 lub 2.5.

2.9. Urządzenia końcowe
Do urządzeń końcowych zaliczamy: komory mieszające, konwektory wentylatorowe, fan-coile, urządzenia indukcyjne, nagrzewnice lub chłodnice strefowe, inne urządzenia instalowane w pomieszczeniu lub wydzielonej strefie, w których obróbka powietrza odbywa się przez konwekcję lub w wyniku pracy wentylatora.
Jeżeli urządzenie końcowe znajduje się nad sufitem podwieszonym lub w podniesionej podłodze, pokrywy muszą zapewniać łatwy dostęp do urządzenia w celu kontroli i czyszczenia. Otwory poziome powinny zabezpieczać przed wpadaniem do środka zanieczyszczeń.
Przestrzenie nad sufitami podwieszonymi, w podwójnej podłodze itp., przez które przepływa powietrze wentylacyjne powinny spełniać takie same wymagania jak przewody powietrzne (punkt 2.7) i być łatwo dostępne do czyszczenia.
Zadaniem filtrów stosowanych w urządzeniach wentylacyjnych (zazwyczaj G3 lub G8) nie jest zmniejszenie zapylenia powietrza w pomieszczeniu lecz zabezpieczenie wymienników ciepła i innych urządzeń przed zabrudzeniem. Jeżeli chcemy ograniczyć zapylenie powietrza w pomieszczeniu należy stosować filtr F7.
Konieczność stosowania filtrów powietrza zależy od cyrkulacji powietrza. Jeżeli powietrze zasysane jest w pobliżu podłogi, zaleca się stosowanie filtrów chroniących urządzenie przed zbyt szybkim zabrudzeniem.
Jeżeli powietrze zasysane jest z pomieszczenia na dużej wysokości, stosowanie filtrów nie jest konieczne, zwłaszcza jeśli urządzenie jest łatwo dostępne do czyszczenia.
Podczas montażu i prac rozruchowych powinny być założone zabezpieczenia w celu ochrony urządzenia przed kurzem.
Podczas procesu chłodzenia temperatura powierzchni chłodnicy i temperatura punktu rosy powinny być tak dobrane, aby ograniczać wykraplanie na powierzchniach chłodzących i przez to ograniczyć rozwój mikroorganizmów.
W przypadku, gdy potrzebne jest osuszanie powietrza, zbiornik kondensatu należy wykonać z materiałów odpornych na korozję i tak, aby był łatwy do oczyszczenia.
Zaleca się, aby montaż urządzeń końcowych odbywał się w końcowej fazie wykonania obiektu, po sprzątnięciu budynku. W przeciwnym razie urządzenia a zwłaszcza ich wloty należy zabezpieczyć przed przedostawaniem się kurzu i brudu.

2.10. Sufity chłodzące
W przypadku sufitów chłodzących wodnych, należy zapewnić temperaturę wody wyższą od temperatury punktu rosy powietrza w pomieszczeniu.
W pomieszczeniach, w których przewidywana jest wysoka wilgotność powietrza, czujniki temperatury punktu rosy należy zainstalować na przewodzie doprowadzającym czynnik chłodniczy. Celem założenia tych czujników jest zapobieżenie powstawaniu kondensatu na chłodnicy lub przewodach.
Elementy chłodzące, zwłaszcza z chłodzeniem konwekcyjnym muszą mieć zapewnione w suficie otwory umożliwiające ich czyszczenie.
W przypadku sufitów chłodzących, gdy temperatura powietrza wlotowego jest niższa niż temperatura powietrza otoczenia należy, albo stosować zbiorniki kondensatu z systemem odwadniającym, albo intensywne mieszanie powietrza wlotowego z powietrzem otoczenia w celu uniknięcia powstawania kondensatu. Zbiorniki kondensatu powinny być albo łatwo dostępne do czyszczenia, albo łatwo wyjmowane. Przewody wentylacyjne od chłodnic powietrza do sufitu chłodzącego powinny być dobrze zaizolowane, aby zabezpieczyć przed wykraplaniem wilgoci z powietrza w pomieszczeniu.

3. Podsumowanie
Opisane powyżej zalecenia stosowane podczas projektowania i wykonywania instalacji wentylacji i klimatyzacji są pierwszym krokiem, który w sposób znaczący może ograniczyć zanieczyszczenia instalacji. Jednak aby utrzymać instalacje w dobrym stanie higienicznym konieczne jest przeprowadzanie regularnych kontroli, regulacji, czyszczenia instalacji oraz wymiany zużytych elementów.

mgr inż. Elżbieta Buczyńska-Tytz
COBRTI INSTAL

Literatura:
1. PN-83/B-03430/Az3: 2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania.
2. PN-73/B-03410 Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania.
3. PN- 78/B-1 0440 Wentylacja mechaniczna. Urządzenia wentylacyjne. Wymagania i badania przy odbiorze.
4. PN-B-76001: 1996 Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Szczelność. Wymagania i badania.
5. PN-EN 779: 1999 Przeciwpyłowe filtry powietrza dla wentylacji ogólnej. Wymagania i badania. Oznaczanie.
6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Dz.U. Nr 89 poz. 414 z późn. zmianami.
7. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych zakażeniach. Dz.U. Nr 126 poz. 1384.
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. Nr 75, poz. 690.
9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. Nr 79, poz.513
10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 stycznia 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. Nr 4, poz. 36.
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych. Dz.U. Nr 74 poz. 1126.
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 4 września 2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jakości wody prze organy Inspekcji Sanitarnej. Dz.U. Nr 82, poz. 973.
13. Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw Członkowskich dotyczących Wyrobów budowlanych nr 89/106/EEc.
14. Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich dotycząca jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi nr 98/83/EEC.
15. Wytyczne VDI 6022 Wymagania higieniczne dla instalacji wentylacji i klimatyzacji. Biura i sale zgromadzeń.
16. ASHRAE Guideline 12-2000 Minimizing the Risk of Legionellosis Associated with Building Water Systems (ograniczanie ryzyko legionelozy, związanej z systemami wodnymi w budynkach)

POLECAMY "INSTAL" NR 12/2003



12 numer miesięcznika INSTAL z roku 2003 można nabyć za pośrednictwem www.wentylacja.com.pl w cenie 14 zł za egzemplarz + koszty wysyłki. Wystarczy kliknąć na: ZAMÓWIENIE (prosimy o podanie danych adresowych: imię, nazwisko, firma, stanowisko, ulica, miasto, kod, ilość zamawianych egzemplarzy).
Spis treści "INSTAL" nr 12/2003:
- Florian G. Piechurski - Ocena możliwości wykonania renowacji przykanalików i przyłączy wodociągowych w technologiach bezwykopowych. Cz. l.
- Zuzanna Łupkowska - System kanalizacji niskoszumowej Geberit Silent
- Pytania, odpowiedzi, dyskusja
- Ralf Materna – Zakres i metody pomiarów właściwości akustycznych wyrobów budowlanych i obiektów – stosowane w firmie Geberit w Szwajcarii
- Magdalena Krawczyk – Suszenie osadów ściekowych, jako wstęp do ich utylizacji
- Ireneusz Iwko – Projektowanie preizolowanych podziemnych sieci ciepłowniczych ciepłowniczych świetle norm europejskich
- Olgierd Niemyjski – Starty ciepła sieci ciepłowniczych przy zmiennym obciążeniu systemów ciepłowniczych
- Wojciech Grabowski – RADPOL S.A. dla ciepłownictwa
- Andrzej Woźniak - Badanie jakości złącza rur preizolowanych
- Normalizacja
- Nowe wyroby i systemy
- Spójrz na serwis z szerszej perspektywy
- Agnieszka Małysa, Władysław Szaflik – Uwarunkowania dezynfekcji termicznej instalacji ciepłej wody użytkowej z cyrkulacją.
- Grzegorz Krzyżaniak – Osady i zagrożenia bakteryjne w pojemnościowych podgrzewaczach wody użytkowej
- Elżbieta Buczyńska-Tytz - Zalecenia dotyczące projektowania i wykonania instalacji wentylacji i klimatyzacji mające na celu zapobieganie gromadzeniu się oraz rozwojowi bakterii Legionella
- Marcin Gasiński – Termohigrometry KIMO
- Agnieszka Lisikiewicz - Instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne izolowane matami z wełny Rockwool
- Stanisław Mędrek – CLIMAVER – szybko, cicho, oszczędnie
- Eligiusz Huk, Małgorzata Jakubiak, Paweł Krupisz - Instalacja grzewcza z zastosowaniem pomp ciepła w regionalnym centrum dystrybucji IKEA Jarosty
- Marian B. Nantka - Termomodenizacja systemów budowlano-energetycznych a rozliczanie zużycia ciepła
- Andrzej Górecki -Seminaria w Ministerstwie Infrastruktury
- Wynalazki i wzory użytkowe zgłaszane w Polsce
- Przegląd prawny
- Wiadomości
- Przegląd dokumentacyjny czasopism