Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych

Wśród prawnych przepisów techniczno-budowlanych wydanych w formie rozporządzeń przez stosowne struktury państwowe, które podlegają, „praktycznemu" przestrzeganiu, należy wyróżnić: - Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; - Warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

Do ww grona w rozumieniu ustawy Prawo budowlane (Dz.U. Nr 106/00 poz.1126 z późniejszymi zmianami) nie zaliczono Warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych (w skrócie WTWiO). Nie należą one zatem do grupy przepisów wykonawczych prawa budowlanego. Jednakże przepisy te wydane w formie publikacji COBRTI INSTAL (zeszyt nr 5) zostały opatrzone przez Ministerstwo Infrastruktury klauzulo „zalecane do stosowania". Dlatego też wybrane aspekty techniczne, nie zawsze spotykane w wykonywanych instalacjach wentylacyjnych oraz wymagane przy ich odbiorach, a zawarte we wspomnianej publikacji zostały poniżej pokrótce przedstawione i omówione.


Wymagania dotyczące wyrobów stosowanych w instalacjach wentylacyjnych

Przewody wentylacyjne - otwory rewizyjne i możliwość czyszczenia instalacji.
W treści podrozdziału sugeruje się zastosowanie otworów rewizyjnych w przewodach lub możliwość demontażu elementu składowego instalacji celem umożliwienia czyszczenia instalacji. Określono przy tym minimalne wymiary ww otworów oraz zasygnalizowano konieczność zapewnienia z ww powodu dostępu do urządzeń zamontowanych w przewodach, takich jak: przepustnice, klapy pożarowe, nagrzewnice i chłodnice kanałowe, tłumiki akustyczne, filtry, wentylatory przewodowe, urządzenia do odzyskiwania energii, urządzenia do automatycznej regulacji strumienia przepływu.
Wentylatory
W WTWiO stwierdza się, iż sposób zamocowania wentylatorów powinien zabezpieczać przed przenoszeniem drgań na konstrukcję budynku oraz na instalacje poprzez stosowanie łuczników elastycznych. Jednak obserwujuc spotykane na rynku konstrukcje zespołów wentylatorowych w sekcjach central wentylacyjnych należy stwierdzić, iż wielu producentów stara się już w samych urządzeniach zapewnić skuteczne zabezpieczenie przed przenoszeniem się drgań. Dlatego choć stosowanie łuczników elastycznych przy centralach umożliwia między innymi kompensację naprężeń w instalacji, jednocześnie powoduje negatywny skutek w postaci pogorszenia parametrów akustycznych generowanych przez zespoły wentylatorowe do pomieszczenia maszynowni. Ponadto w treści warunków wspomniano o tym, że:
- przekładnie pasowe należy zabezpieczyć osłonami;
- wentylatory tłoczące (zasysające powietrze z wolnej przestrzeni) powinny posiadać otwory wlotowe zabezpieczone siatko. Z pewnością zastosowanie osłony przekładni pasowej wieże się z bezpieczeństwem użytkowania urządzeń głównie podczas ich konserwacji, choć częściej spotykanym rozwiązaniem jest zamykanie komory wentylatorowej „na klucz", a jej otwieranie staje się możliwe dopiero po wyłączeniu urządzenia wyłącznikiem elektrycznym.
Wymienniki ciepła
W treści warunków można znaleźć następujące zapisy:
- Sposób przyłączania przewodu doprowadzającego czynnik grzejny do nagrzewnic powinien ułatwiać ich naturalne odpowietrzenie. W przypadku nagrzewnic wodnych przewód zasilający powinien być przyłączony od dołu, a przewód powrotny od góry, natomiast w przypadku nagrzewnic parowych sposób przyłączania przewodu zasilającego i powrotnego powinien być odwrotny;
- Sposób zamontowania armatury regulacyjnej i odcinającej nagrzewnic powinien odpowiadać wymaganym warunkom przepływu czynnika w instalacji. Należy zapewnić możliwość łatwego demontażu zaworów regulacyjnych bez konieczności spuszczania wody z instalacji.
Należy przy tym pamiętać, że w przypadku zamontowania przewodów instalacji grzewczej do nagrzewnic wodnych w centralach wentylacyjnych, należy zapewnić przeciwprądowy przepływ wody względem kierunku przepływu powietrza. Przy tym na rynku spotyka się producentów wymienników wodnych, w których zasilający je przewód grzewczy niekoniecznie montuje się od dołu.
Urządzenia do odzyskiwania ciepła
Zapis w WTWiO stanowi:
- Urządzenia do odzyskiwania ciepła powinny być wyposażone z obu stron w otwory rewizyjne w przewodach umożliwiające czyszczenie tych urządzeń, o ile ich konstrukcja nie umożliwia ich czyszczenia w inny sposób.
Ponieważ czystość wymienników do odzysku ciepła jest istotna głównie z powodu konieczności utrzymywania możliwie wysokiej sprawności odzysku ciepła, stąd też urządzenia te należy chronić stosując filtry powietrza o klasie czystości nie niższej niż EU4 (autor PIUSWIKa sugeruje nawet EU5), a poza tym w zespołach central montując z każdej strony wymiennika typowe sekcje rewizyjne (jeśli nie ma do niego dostępu np. poprzez sekcję filtracji). Niestety względy oszczędnościowe (związane głównie z koniecznością utrzymania konkurencyjnej ceny wobec innych dostawców urządzeń) przy oferowaniu central wentylacyjnych często wypaczane są ww wskazówki.
Filtry powietrza
W „Warunkach technicznych..." można dostrzec następujące informacje:
- Filtry powinny być wyposażone we wskaźniki stopnia ich zanieczyszczenia, sygnalizujące konieczność wymiany wkładu filtracyjnego lub jego regeneracji;
- Wkłady filtrujące należy montować po zakończeniu „brudnych" prac budowlanych lub zabezpieczyć je przed zabrudzeniem.
Zapis o regeneracji filtrów jest trudny do zaakceptowania, ponieważ spotykane na rynku sugestie producentów urządzeń i elementów eksploatacyjnych wskazują konieczność wymiany filtrów na nowe w przypadku ich zabrudzenia, gdyż próby ich czyszczenia są nieskuteczne, zaś same wkłady mogą stracić swoje właściwości filtracyjne.
Nawiewniki, wywiewniki, okapy
Wybrane, interesujące zapisy zawarte w tym rozdziale brzmią następująco:
- W przypadku łączenia nawiewników lub wywiewników z siecią przewodów za pomocą, przewodów elastycznych nie należy: zgniatać tych przewodów, stosować przewodów dłuższych niż 4 m;
- Sposób zamocowania nawiewników i wywiewników powinien zapewnić dogodną obsługę, konserwację oraz wymianę jego elementów bez uszkodzenia elementów przegrody;
- Nawiewniki i wywiewniki z elementami regulacyjnymi powinny być zamontowane w pozycji całkowicie otwartej.


Odbiór robót na podstawie wymagań PrPN EN 12599

(wyciąg z treści rozdziału)
Sprawdzenie kompletności wykonania prac
Celem sprawdzenia kompletności wykonanych prac jest wykazanie, że w pełni wykonano wszystkie prace związane z montażem instalacji oraz stwierdzenie zgodności ich wykonania z projektem oraz obowiązującymi przepisami i zasadami technicznymi. W ramach tego etapu prac odbiorowych należy przeprowadzić następujące działania:
a) porównać wszystkie elementy wykonanej instalacji ze specyfikacja projektową, zarówno w zakresie materiałów, jak i ilości oraz, jeśli to konieczne, w zakresie właściwości i części zamiennych;
b) sprawdzić zgodność wykonania instalacji z obowiązującymi przepisami oraz z zasadami technicznymi;
c) sprawdzić dostępność dla obsługi instalacji ze względu na działanie, czyszczenie i konserwację;
d) sprawdzić czystość instalacji;
e) sprawdzić kompletność dokumentów niezbędnych do eksploatacji instalacji.

Kontrola działania
Celem kontroli działania instalacji wentylacyjnej jest potwierdzenie możliwości działania instalacji zgodnie z wymaganiami. Badanie to pokazuje, czy poszczególne elementy instalacji takie jak filtry, wentylatory, wymienniki ciepła, nawilżacze itp. zostały prawidłowo zamontowane i działają efektywnie.
Pomiary kontrolne
Celem pomiarów kontrolnych jest uzyskanie pewności, że instalacja osiąga parametry projektowe i wielkości zadane zgodnie z wymaganiami.
W treści ostatniego podrozdziału został określony zakres rzeczowy i ilościowy koniecznych do wykonania pomiarów. Jednocześnie jest tam mowa o „dopuszczalnej niepewności mierzonych pomiarów", przy czym wartości te zawierają dopuszczalne odchyłki od wartości projektowych jak również wszystkie błędy pomiarowe. Należy przy tym podkreślić, iż zawartość rozdziału „Odbiór robót..." opartego na projekcie normy państwowej PrPN EN 12599, szczególnie w zakresie wartości dopuszczalnych odchyłek pomiarowych różni się od obowiązującej wciąż normy PN-781B-10440 „Urządzenia wentylacyjne. Wymagania i badania przy odbiorze".
Wydany przez COBRTI INSTAL we wrześniu 2002 roku zeszyt nr 5 stanowi zbiór wymagań opartych na już wydanych normach i rozporządzeniach oraz projektach norm będących tłumaczeniem norm europejskich sukcesywnie wprowadzanych do zestawu Polskich Norm. Taką konieczność w obliczu wejścia Polski do Unii Europejskiej nakładają na nas europejskie komitety normalizacyjne. „Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych" stanowią interesują pozycję z punktu widzenia praktycznego, niejednokrotnie umożliwiającą sprecyzowanie oczekiwań oraz zakresu odpowiedzialności i koniecznych do wykonania prac instalacyjnych w umowach o roboty budowlane zawieranych przez inwestora z wykonawcami. Publikacja stanowi z pewnością kolejny krok do usystematyzowania i ujednolicenia zasad technicznych w przedmiotowym zakresie.

Grzegorz Madziąg
Źródło: Alfabet "Projektanta, Instalatora, Użytkownika systemów wentylacyjnych i
klimatyzacyjnych"; "Technika chłodnicza i klimatyzacyjna" nr 1/2003