Instalacja centralnego odkurzacza

Minęło już wiele lat od zamontowania w kraju pierwszej instalacji centralnego odkurzania. Systemy te nie są już więc nowością rynkową, choć trudno jednocześnie nazwać je popularnymi i powszechnymi. Brak odpowiedniej literatury i jednoznacznej klasyfikacji pozwalającej zaliczyć odkurzacze centralne do systemów sanitarnych budynku powoduje, że nadal większość konstrukcji zdobywa rynek dzięki operatywności dystrybutorów.

Instalacja centralnego odkurzania - jak zaplanować?

Instalacja centralnego odkurzania jest inwestycją relatywnie tanią w porównaniu do kosztów budowy domu. Wykonanie sieci przewodów bez jednostki centralnej to koszt zaledwie 300-600 zł. Warto więc skusić się na jej wykonanie, nawet jeśli zakup samego odkurzacza odwlókł się w czasie.

Miejsce na odkurzacz centralny

Powinno być suche i przewiewne, a jednocześnie dostatecznie oddalone od pomieszczeń mieszkalnych. Możemy na nie wykorzystać garaż, wentylowaną piwnicę lub inne pomieszczenie gospodarcze. Pomieszczenie to musi być odpowiednio wysokie, aby umieszczony w nim odkurzacz był zamontowany w sposób umożliwiający opróżnianie zbiornika (rys. 6).

Wyrzutnia powietrza

Odprowadzenie powietrza na zewnątrz najlepiej jest umieścić w pobliżu odkurzacza, aby niepotrzebnie nie zwiększać oporów przepływu instalacji. Wyrzutnia powinna się znajdować na wysokości min. 30 cm od poziomu gruntu (rys. 6), najlepiej w strefie zakrzewionej, z dala od okien i drzwi.

Gniazda gospodarcze

Wstępne rozmieszczenie gniazd ssących powinniśmy wykonać na projekcie mieszkania, zaznaczając cyrklem domniemaną powierzchnię odkurzania. Promieniem jest tutaj długość węża, a środkiem – miejsce zamontowania gniazda. Zaznaczone okręgi powinny opasywać całe mieszkanie. Gniazd nie należy nigdy projektować: za drzwiami, meblami oraz w miejscach trudno dostępnych, gdzie wąż uległby załamaniu. Na ogół najwygodniejszym miejscem na gniazda są klatki schodowe i korytarze. Nie zapominajmy też o tarasach, balkonach czy garażach. Jeżeli zachodzi potrzeba, w miejscach tych można zamontować osobne gniazdo zewnętrzne. Niektóre odkurzacze centralne mają gniazda zintegrowane z obudową. Wtedy montaż dodatkowego gniazda w miejscu zamontowania odkurzacza jest zbędny. Projekt instalacji najlepiej zlecić firmie, usługa ta jest często bezpłatna. Przykładową grafikę w swojej publikacji prezentowało czasopismo Budujemy Dom.

Z czego wykonać instalację

Instalacje centralnego odkurzania powinny być wykonane z materiałów zapewniających małe opory przepływu i dużą szczelność. Na łączniki i rury odkurzacza centralnego najlepiej nada się PVC. Nie należy jednak używać PVC kanalizacyjnego, gdyż nie spełnia ono wszystkich norm związanych z instalacją. Centralne odkurzanie wykonujemy z PVC o właściwościach antyelektrostatycznych i specjalnej konstrukcji łączników (fot. 8). System może być klejony, skręcany lub zaciskany obejmami z gumy.

Zasady prowadzenia przewodów

Montaż instalacji centralnego odkurzania najwygodniej jest prowadzić w budynku drewnianym o budowie szkieletowej. Przewody łączące gniazda ssące z odkurzaczem zaleca się bowiem prowadzić w sposób kryty za płytą gipsowo-kartonową, panelem sufitowym lub w ostateczności w bruździe ściennej. Przewody w czasie pracy zawsze gromadzą na swojej powierzchni ładunek elektrostatyczny, dlatego prędzej czy później nie skryte fragmenty instalacji pokryją się brudem. Trasa przewodów, dla łatwiejszej inwentaryzacji powinna być wykonana równolegle i prostopadle do powierzchni przegród. Montując przewody, starajmy się wykonywać jak najmniej kolan i łuków. Każde załamanie instalacji to dodatkowa strata ciśnienia. Gniazda ssące dobrze jest połączyć z podejściem krótkim kolanem i dodatkowym odcinkiem poziomym lub pionowym (rys. 7). Zabezpieczy to instalację przed przypadkowym wrzuceniem przez dzieci dłuższych przedmiotów (np. długopisów, kredek itp.). Wzdłuż całej trasy przewodów należy wykonać instalację elektryczną. Instalacja ta łączy wszystkie gniazda ssące z odkurzaczem centralnym (rys. 8), pozwalając na zdalne włączanie i wyłączanie odkurzacza. Stosujemy tutaj przewody o małym przekroju, gdyż odkurzacz ma transformator i instalacja będzie pracować na napięcie 12 lub 24 V. W instalacjach wykonanych za płytą gipsowo-kartonową przewody elektryczne wystarczy zamocować do rur plastrem lub opaską. Jeśli instalacja została poprowadzona w posadzce lub bruździe ściennej powinniśmy je schować w osobnej rurze osłonowej (np. Peschla).

Budowa odkurzaczy centralnych

Odkurzacz centralny to najczęściej stalowy cylinder, wewnątrz którego znajduje się silnik z wirnikiem, system filtrujący oraz zbiornik na kurz (fot. 1). Podczas pracy silnika, wirnik (turbina) wytwarza podciśnienie, wywołując przepływ powietrza w instalacji, a tym samym zasysanie kurzu poprzez otwarte w danym momencie gniazda robocze. Wartość podciśnienia zależy od wielkości i mocy silnika, a także od przyjętego systemu filtracji. W małych budynkach o powierzchni całkowitej do 500 m², np. domach jednorodzinnych, montowane są najczęściej konstrukcje jednofazowe o mocy silnika do 1,5 kW z cyklonicznym separatorem zanieczyszczeń lub z tzw. workiem odwróconym. Obie konstrukcje wymagają okresowej obsługi, poprzez opróżnienie pojemnika na kurz czy dodatkowe wytrzepanie worka.

Na rynku dostępne są obecnie także odkurzacze bezobsługowe, ze spłukiwaniem wodnym.

W budynkach wielorodzinnych, hotelach, a także w budynkach przemysłowych, stosowane są konstrukcje trójfazowe, o mocy silnika od 1,5 do 7,5 kW, z osobno zamontowaną turbiną ssącą (fot. 2).

Separatory cykloniczne

• ze stałym filtrem (rys. 2),
• z samoczyszczącym się filtrem tkaninowym (rys. 3).

Zanieczyszczone powietrze wpadając do odkurzacza, wprawiane jest w ruch wirowy, w wyniku czego większe cząsteczki uderzają o ścianki i opadają na dno zbiornika, mniejsze natomiast zatrzymują się na dodatkowym wkładzie filtracyjnym lub usuwane są bezpośrednio na zewnątrz budynku.

Separatory cykloniczne cechuje stała wartość podciśnienia i stosunkowo niski koszt eksploatacji. Ich wadą jest mniejsza zdolność pochłaniania kurzu, w wyniku czego wyrzutnię powietrza należy umieszczać zawsze z dala od okien i drzwi.

W separatorach cyklonicznych z workiem odwróconym rolę filtra pochłaniającego kurz pełni tkaninowy worek. Ma on w dolnej części dodatkowe obciążenie, np. w postaci saszetki z ołowianym śrutem. W czasie pracy odkurzacza worek zasysany jest do góry, zbierając na swojej powierzchni zanieczyszczenia. Po wyłączeniu silnika, worek opada pod własnym ciężarem, strzepując kurz do dolnego pojemnika.

Separatory wodne

To unikalne urządzenia, działające całkowicie automatycznie i nie wymagające obsługi. Zasysane, brudne powietrze, tuż przed jednostką centralną spryskiwane jest wodą, która gromadzi się następnie w zbiorniku (rys. 4A). Znajdujący się w dolnej części zawór odlotowy jest w tym momencie zamknięty, nie dopuszczając do odpływu ścieków do kanalizacji. W zbiorniku następuje magazynowanie zanieczyszczeń (rys. 4B). Po osiągnięciu poziomu maksymalnego lub automatycznie po wyłączeniu silnika, sensory w górnej części zbiornika otwierają zawór odlotowy i opróżniają zbiornik (rys. 4C). Ten typ separatora nie wymaga stosowania dodatkowych filtrów workowych czy cyklonicznych. Dzięki zdolności odkurzania płynów może być wykorzystywany do prac mokrych, jak: pranie dywanów, usuwanie rozlanej wody z podłóg czy z zapchanych zlewów.

Odkurzacze typu SPLIT

To osobna konstrukcja odkurzaczy jednofazowych, zbudowanych z kilku oddzielnych modułów. W odróżnieniu od rozwiązań jednoelementowych, odkurzacz typu Split pozwala na osobne zamontowanie jednostki filtracyjnej i silnika. Silnik może być wtedy umieszczony nawet w innym pomieszczeniu o małej wysokości, bezpośrednio przy wyrzutni powietrza.

Odkurzacze trójfazowe

Przeznaczone są do dużych obiektów o powierzchni od 500-5000 m2. Mogą pracować w sposób ciągły do 24 h i obsługiwać jednorazowo nawet do sześciu gniazd ssących, nadają się więc doskonale do hoteli i biur. Konstrukcje trójfazowe montowane są zawsze jako wolno stojące z osobno zamocowaną turbiną ssącą. Turbiny, w zależności od konstrukcji odkurzacza, mogą być pojedyncze lub połączone w moduły (fot. 2), dzięki czemu dla tej samej jednostki centralnej znacznie wzrasta wydajność (przepływ powietrza przez odkurzacz). Odkurzacze trójfazowe wyposażane są najczęoeciej w wymienne wkłady filtracyjne lub w filtry workowe. To ostatnie rozwiązanie, w celu zminimalizowania obsługi, może mieć dodatkowo ręczne lub elektroniczne wibratory, pozwalające na strzepanie kurzu z worka bez wyjmowania go z odkurzacza.

Włączanie odkurzacza centralnego

Uruchamianie odkurzaczy centralnych odbywa się automatycznie, zwykle po włożeniu węża do gniazdka. Wszystkie gniazda ssące mają w swojej obudowie dwa metalowe styki połączone elektrycznie z jednostką centralną.

Włożenie końcówki węża do gniazda powoduje zwarcie styków (rys. 5, fot. 3), a tym samym włączenie silnika W niektórych systemach włączenie odkurzacza następuje po otwarciu gniazda ssącego. Ponowne wyjęcie oznacza jego wyłączenie. Automatyczne włączanie odkurzacza występuje tylko przy wężach z pierścieniem zwierającym pełnym. Nie jest to wygodne rozwiązanie, dlatego dostępne są też węże z pierścieniem zwierającym przeciętym, z włącznikiem umieszczonym w rączce uchwytu roboczego (fot. 9). Węże wykonywane są z giętkich, odpornych na załamanie materiałów. Mają one najczęoeciej długość 7-15 mb lub więcej. Dzięki temu, że są tak długie możliwe jest odkurzanie z jednego gniazda roboczego nawet do 80 m2 mieszkania. W domu o powierzchni 200 m2 wystarczą więc zaledwie trzy gniazda ssące.

Inne elementy systemu centralnego odkurzania

Gniazda odkurzacza centralnego (fot. 4)

Gniazda ssące przypominają w budowie gniazdka elektryczne. Zabezpieczone są klapą zwrotną, która chroni je przed przypadkowym otwarciem. Są też gniazda z klapą zamykaną na klucz, odpowiednie tam, gdzie są małe dzieci. Gniazda wykonywane są głównie jako ścienne, ale dostępne są też gniazda podłogowe i kuchenne. Ten ostatni typ gniazd uruchamiany przełącznikiem nożnym przypomina szufelkę (fot. 5) i pozwala na szybkie usunięcie z podłogi zmiecionych śmieci. Niektóre firmy oferują też gniazda zewnętrzne montowane na ścianie budynku. Odkurzacz centralny można wtedy wykorzystać do czyszczenia np. tapicerki samochodu.

Szczotki robocze

Wybór szczotek czyszczących zależy od producenta systemu. Oprócz standardowych modeli do podłóg (fot. 9), tapicerki, ubrań i grzejników znajdziemy tutaj rozwiązania niekonwencjonalne, jak np.: szczotkę do klawiatury komputera (fot. 6A), szczotkę do żaluzji (fot. 6B), szczotkę do czyszczenia sierści zwierząt (fot. 6C).

Separatory płynów

Charakter pracy instalacji centralnego odkurzania nie pozwala na przesyłanie do głównej jednostki zbieranych z podłogi płynów (za wyjątkiem odkurzaczy z separatorami wodnymi). Usuwanie rozlanych cieczy możliwe jest w sposób pośredni za pomocą separatora (fot. 7). Separator podłączony do gniazda ssącego wykorzystuje główny odkurzacz jako napęd, nie dopuszczając jednocześnie do przenikania płynów do wewnętrznej instalacji.

Warto wiedzieć

• Wybór odkurzacza i sposób rozprowadzenia przewodów, a także ich montaż, najlepiej pozostawić firmie, w której mamy zamiar nabyć system, ułatwi to późniejszą gwarancję. Inwestor często decyduje się tylko na wykonanie samej instalacji, odwleka natomiast zakup odkurzacza. Samodzielny montaż nie zagwarantuje wtedy szczelności układu i nie pozwoli na sprawdzenie poprawności działania instalacji.
• Jeżeli montaż instalacji powierzymy innej firmie niż ta, w której dokonaliśmy zakupu materiałów, żądajmy osobnej gwarancji na piśmie za wykonaną usługę oraz sprawdzenia działania systemu.

Bogusław Malinowski
Źródło: Polski Instalator