Sterowanie i zasilanie klap ppoż.
Jaki model systemu wybrać jako najbardziej optymalny?
Odpowiada: Tomasz Kamiński, Kierownik działu systemów wentylacji pożarowej Mercor
Zastosowanie klap oraz ich poprawny montaż w budynku to dopiero połowa sukcesu. Sama klapa zapewnia odpowiednią odporność ogniową, jednak do pełnego i niezawodnego działania potrzebuje odpowiedniego systemu zasilania, sterowania i nadzoru. Ww. system, stanowiący część rozbudowanej instalacji ochrony ppoż. budynku, musi zostać dobrany w sposób przemyślany, po analizie wielu czynników, różnych dla danej inwestycji.
Wyboru konkretnego modelu (systemu) zasilania i sterownia dokonuje projektant bądź wykonawca instalacji bezpieczeństwa. Musi on zwrócić jednak uwagę na konsekwencje wyboru danego rozwiązania, jego zalety, wady, modułowość oraz elastyczność. Najważniejszą kwestią jest sprawdzenie czy wybrane urządzenia (centrale, moduły, sterowniki, systemy central) mają stosowne dopuszczenia w postaci Certyfikatu Zgodności wydanego przez uprawnioną instytucję, umożliwiające zastosowanie w ochronie ppoż. na rynku polskim. Następnie w zależności od rodzaju budynku, jego wielkości, przeznaczenia, rozmieszczenia klap ppoż., a także scenariusza pożarowego i wymogów inwestora wybierane jest konkretne rozwiązanie techniczne. Na rynku polskim oferowanych jest kilka rozwiązań przeznaczonych bądź przystosowanych do zasilania i sterowania pracą klap ppoż.
Rys. 1 Idea systemu zasilania i sterowania klap z centralami wykrywania i sygnalizacji pożaru
Najdłużej stosowanym sposobem jest system z niezależną instalacją zasilania klap oraz centralą wykrywania i sygnalizacji pożaru wykorzystywaną wyłącznie do sterowania oraz odczytu informacji zwrotnych z obsługiwanych urządzeń (rys. 1). System taki zdobył popularność głównie z powodu braku na rynku rozwiązań dedykowanych do celów sterowania i kompleksowej obsługi klap ppoż. Idea systemu oparta jest o centralę sygnalizacji pożaru oraz moduły WE/WY umieszczane przy klapach na pętlach dozorowych. Każdy moduł po otrzymaniu rozkazu z centrali steruje przyporządkowanym do niego urządzeniem. Niestety moduł nie może bezpośrednio zasilać obsługiwanego urządzenia. Zasilanie musi odbywać się za pomocą niezależnej instalacji. Jeśli do sterowania klap ppoż. zastosowane zostaną centrale wykrywania i sygnalizacji pożaru, należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię, tzn. szybkość odpowiedzi oraz możliwości przetwarzania dużej ilości danych i sygnałów podczas realizacji scenariusza pożarowego. Centrale wykrywania i sygnalizacji pożaru, jak sama nazwa wskazuje służą do wykrywania oraz sygnalizowania faktu pojawienia się zagrożenia pożarowego i głównie w tym celu zostały skonstruowane oraz przebadane. Wykorzystywanie centrali do sterowania urządzeń zewnętrznych oraz do odczytywania dużej liczby sygnałów z np. wyłączników krańcowych klap ppoż. może powodować niepotrzebne obciążanie procesora centrali i w konsekwencji wolniejszą reakcję systemu na pojawiające się zagrożenie w postaci pożaru.
Rys. 2 Idea systemu zasilania i sterowania klap z dedykowanymi sterownikami
Innym rozwiązaniem (lepszym niż opisane powyżej) są specjalizowane dedykowane sterowniki przeznaczone do sterowania i zasilania klap (rys. 2). Urządzenia te w strukturze działania i instalacji przypominają system wykonany z zastosowaniem central wykrywania i sygnalizacji pożaru. Przy każdej klapie musi zostać zainstalowany dedykowany aparat zasilająco-sterujący, odpowiedzialny za poprawne działanie urządzenia. Drugi ze sterowników dedykowanych znajduje się w rozdzielni elektrycznej i obsługuje grupowo kilka klap wg zapisanego w pamięci stałego programu działania. Niestety moduły umieszczane przy klapach muszą być zasilane z niezależnego od systemu źródła (osobna instalacja), system bowiem nie ma możliwości bezpośredniego zasilania urządzeń i sterowania nimi. Dedykowane sterowniki bardzo dobrze sprawdzają się dla prostych algorytmów pożarowych w małych i średnich budynkach. System oparty na sterownikach dedykowanych może współpracować tylko z odpowiednio przygotowanymi osiowymi siłownikami elektrycznymi.
Rys. 3 Idea systemu zasilania i sterowania klap z modułowymi centralami zasilająco-sterującymi
Trzecim rozwiązaniem są specjalizowane modułowe centrale zasilająco-sterujące (rys. 3) lub kompleksowe systemy zarządzania wyposażone w odpowiednie sterowniki do zasilania i sterowania klap ppoż. Urządzenia zostały zaprojektowane oraz przebadane dla spełnienia konkretnego postawionego im zadania – obsługi urządzeń wchodzących w skład systemów ochrony mpożarowej budynków. Centrale cechuje duża modułowość, elastyczność oraz możliwość realizowania skomplikowanych algorytmów pożarowych. Sterowanie, zasilanie, kontrola obwodów, sygnalizacja działania klap ppoż. odbywa się z jednego poziomu i miejsca, przez co cały system staje się bardziej niezawodny w eksploatacji oraz podczas zagrożenia pożarowego. Scalenie funkcji zasilania, sterowania oraz monitorowania w jednym urządzeniu ma również duże zalety od strony codziennej obsługi systemu oraz serwisu. Dzięki modułowej konstrukcji i zastosowanym rozwiązaniom centrale obsługują klapy wyposażone w dowolny mechanizm wyzwalająco-sterujący (siłowniki osiowe, zwalniaki elektromagnetyczne). Centrale mogą w sposób ciągły nadzorować linie transmisji sygnałów, linie zasilające oraz linie sygnałów zwrotnych. Mogą one współpracować z innymi centralami tego samego typu i systemami sygnalizacji pożarowej. Opisywane urządzenia mogą w zależności od potrzeb i wymagań zapewnić komunikację z BMS za pomocą otwartego protokółu transmisji danych. Podsumowując, każdy z wymienionych sposobów zasilania i sterownia klap ma swoje zalety oraz wady. Mając na uwadze niezawodność systemu oraz zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa ludzi, wybrany system powinien charakteryzować się m.in. modułowością i elastycznością, z zachowaniem oczywiście odpowiedniej granicy cenowej. Doświadczenie pokazuje, iż bardzo dobrze ww. warunki spełniają modułowe dedykowane centrale zasilająco-sterujące, zaprojektowane oraz wykonywane pod konkretne, stawiane im zadania i cele.
Źródło: Polski Instalator nr 01/2007
