Listwa wentylacyjna czy nawiewnik?

System wentylacji okiennej jest jednym z najlepszych rozwiązań do masowego upowszechnienia w XXI wieku.

W rozwiązaniach modelowych tzw. „passive houses” (domach pasywnych) – gdzie realizacja naczelnej przesłanki oszczędności energii i ochrony środowiska naturalnego człowieka nie powoduje obniżenia poziomu zdrowotności ich użytkowników - systemy migracji powietrza poprzez regulowane szczeliny stanowiące element okna sprawdzają się doskonale – szczególnie w połączeniu z naturalnymi źródłami ciepła - wymiennikami gruntowymi.
Niewątpliwie najbardziej „przekonującymi” konstrukcjami są wszelkiego rodzaju systemy mechanicznej wentylacji z odzyskiem ciepła tzw. rekuperatorami (Rys.1). Wymagają one jednak w przeciwieństwie do tzw. „wentylacji okiennej” prowadzenia rozbudowanego systemu połączeń kanałowych wewnątrz budynku – co dość poważnie podraża koszt inwestycji i poza tym systemy takie wymagają stałej opieki technicznej (czyszczenie filtrów, przeglądów wentylatorów i automatyki itp.).
Niebagatelną wydaje się też sprawa szumów, których w choćby najbardziej starannie zaprojektowanej i wykonanej instalacji wentylacji mechanicznej do końca uniknąć się nie da.

Rys.1 Przykład wentylacji z zastosowaniem REKU
Reasumując, przyszłość „powszechnej wentylacji” leży po stronie ...okna.
W Europie prowadzone są aktualnie badania, często finansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Ramowych Programów Badawczych, których celem jest określenie miejsca wentylacji okiennej w przyszłych koncepcjach rozwoju technologicznego w obszarze budownictwa i oszczędności energii.
W nowoczesnych krajach, które wcześniej niż Polska zdały sobie sprawę z konieczności oszczędzania energii powszechnie stosowane są okienne LISTWY WENTYLACYJNE – potocznie zwane nawiewnikami choć niesłusznie!
Zasadniczo budynek wentylować możemy tylko na dwa sposoby:
• powietrze możemy „wypompowywać” z przestrzeni budynku na zewnątrz tak jak to czynimy z wodą, która nam zalewa piwnicę!
Usuwamy je wówczas poza budynek centralnie - z wykorzystaniem jednego „ujścia”, którym jest najczęściej komin wentylacyjny, a dostarczamy poprzez wiele szczelin. Mówimy wówczas, że mamy do czynienia ze zjawiskiem podciśnienia, które sprawia, że świeże powietrze dostaje się „automatycznie” do wnętrza budynku (jak przytoczona tu woda do piwnicy) Rys. 2.

Rys. 2 Wentylacja mechaniczna wywiewna (podciśnieniowa)
• powietrze możemy jednakże do budynku także „wtłoczyć” – centralnie za pomocą jednego urządzenia (np. wentylatora nawiewnego) usunąć zaś z niego poprzez wiele punktów rozproszonych w przegrodach zewnętrznych (najwygodniej w konstrukcji okien!) wykorzystując efekt nadciśnienia rys. 3.

Rys. 3 Wentylacja mechaniczna nawiewna (nadciśnieniowa)
I o ile w pierwszym przypadku miejscami przedostawania się powietrza do wnętrza budynku są okienne szczeliny wentylacyjne wyposażone w nawiewniki okienne (lub potoczne szpary w oknach!), to w drugim powietrze uchodzi na zewnątrz dokładnie w tych samych miejscach, w których w przypadku pierwszym do niego się dostawało. Urządzeniami przez które uchodzi są tym razem okienne listwy wentylacyjne, których funkcja jest odwrotna do nawiewników, gdyż są miejscem ujścia powietrza na zewnątrz budynku. Cechą zarówno nawiewników jak i listew wentylacyjnych jest możliwość kontrolowania ilości przepuszczanego powietrza (ręczna lub automatyczna).
Oba sposoby są dokładnie przeciwstawne, ale oba równie możliwe i stosowane (ten drugi zdecydowanie częściej w obiektach komercyjnych – ze względu na pewien stereotyp, który ukształtował się wskutek wielowiekowego wykorzystywania „darmowego” zjawiska wentylacji grawitacyjnej w tzw. wentylacji domowej, gdzie ciepłe - lżejsze powietrze przemieszcza się ku górze, chłodne - cięższe opada ku dołowi.
Dziś w epoce bardzo drogiej energii ranga wentylacji rośnie w sposób dramatyczny. Udział start energetycznych na wentylacji sięga 60% całkowitego zapotrzebowania budynku na energię.
We współczesnym budownictwie mieszkaniowym nadszedł czas na rozwiązania nowoczesne, ekonomiczne i zdrowe. Jeśli mówimy o zdrowiu to system mechanicznej wentylacji nadciśnieniowej z wykorzystaniem listew wentylacyjnych może okazać się bardzo atrakcyjnym, gdyż oprócz funkcji cyrkulacji powietrza pozwala na tanie i efektywne jego oczyszczenie przed wprowadzeniem do wnętrza budynku poprzez założenie jednego filtra powietrza na kanale czerpnym. Takiej filtracji powietrza niestety nie można zrealizować w przypadku tradycyjnej wentylacji podciśnieniowej z wykorzystaniem nawiewników okiennych.
Tak czy owak, nawiewnik czy listwa, ważne aby przede wszystkim pamiętać o tym, że chcąc oszczędzać nie możemy uciec od wentylacji, gdyż procesy fizjologiczne organizmu człowieka na to nie pozwolą, nawet gdyby on sam bardzo tego chciał...


Janusz Kopecki
19.05.2003 r.