KLIMATYZACJA I WENTYLACJA W SZPITALACH. Teoria i praktyka eksploatacji

Tytuł: Klimatyzacja i wentylacja w szpitalach. Teoria i praktyka eksploatacji
Autor: Krzysztof Kaiser, Andrzej Wolski
Wydawca: I.P.P.U. MASTA Sp. z o.o.
Rok wydania: Gdańsk 2007
Cena: 77,00 zł


"Klimatyzacja i wentylacja w szpitalach. Teoria i praktyka eksploatacji" autorstwa Krzysztofa Kaisera i Andrzeja Wolskiego to nowa, 20. już publikacja w ramach specjalistycznej biblioteki problemowej miesięcznika "Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna".
Książka zawiera niezbędne w codziennej praktyce informacje, adresowane do osób zajmujących się eksploatacją systemów klimatyzacyjno - wentylacyjnych w obiektach służby zdrowia oraz służb medycznych, epidemiologiczno - sanitarnych, mikrobiologicznych, służb ochrony środowiska, służb bhp, odpowiedzialnych za ograniczanie ryzyka zakażeń przenoszonych drogą powietrzną. Treść publikacji jest na tyle uniwersalna, że może okazać się pomocna również w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, elektronicznym, mechaniki precyzyjnej, w laboratoriach itp. Zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza jest istotne także w obiektach bytowych i użyteczności publicznej.
Pierwsze wzmianki o możliwości przenoszenia zakażeń przez powietrze pojawiały się w czasach antycznych. "Gdy powietrze jest zainfekowane zanieczyszczeniami wrogimi dla rasy ludzkiej, człowiek staje się chory". Tak pisał ojciec medycyny Hipokrates żyjący w V-IV wieku przed Chrystusem w swoim znakomitym dziele "Corpus Hippocraticum".
Świadomość przenoszenia chorób m. in. przez zainfekowane powietrze nie szła jednak w parze z praktyczną umiejętnością zapobiegania infekcjom. Szczególnie uwidaczniało się to w szpitalach. Zabiegi operacyjne przeprowadzano bez przestrzegania zasad higieny, np. na łóżku pacjenta, gdyż nie wszystkie szpitale miały wydzielone do tego celu sale operacyjne. Mycie rąk nie było wymagane podczas przygotowania do zabiegu. W XIX wieku śmiertelność pacjentów poddanych inwazyjnym zabiegom dochodziła do 75%.
Współczesne badania dotyczące etiologii chorób i zakażeń doprowadziły do znacznego poszerzenia wiedzy o przyczynach ich powstawania, drogach rozprzestrzeniania i sposobach zmniejszania ryzyka infekcji. Szczególne znaczenie mają tu osiągnięcia epidemiologii i antybiotykoterapii. Dzisiaj możliwość zakażenia nie budzi już takiej grozy, chociaż nie znaczy to, że zagrożenia odeszły w niepamięć. Ryzyko zakażenia istnieje nadal, szczególnie w oddziałach zabiegowych szpitali. W szpitalach wprowadzono procedury i technologie znacznie ograniczające ryzyko infekcji, szczególnie w salach operacyjnych, gdzie jest ono największe. Jednym z istotnych czynników zwiększających ryzyko infekcji okazało się zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza. Efektywne ograniczenie zakażeń przez zainfekowane powietrze okazało się zadaniem trudnym do zrealizowania z uwagi na brak skutecznych metod oczyszczania powietrza z zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
Dopiero nowoczesne systemy klimatyzacji - wentylacji o dużej wydajności, wytwarzające strumień czystego powietrza wypierający powietrze zanieczyszczone umożliwiły skuteczne zredukowanie ryzyka zakażenia drogą powietrzną.
Książka jest praktycznym uzupełnieniem literatury zawierającej teoretyczne podstawy działania instalacji klimatyzacji - wentylacji. Część teoretyczna publikacji obejmuje procesy oczyszczania powietrza, które są bardzo istotne w instalacjach klimatyzacji - wentylacji pomieszczeń służby zdrowia. Wyjątkowość książki polega na tym, że materiał w niej zawarty oparty jest o rzeczywiste doświadczenia zdobyte przez autorów w szpitalach podczas ich projektowania, budowy i eksploatacji. Autorzy dzielą się również doświadczeniem nabytym podczas wykonywania specjalistycznych badań mikrobiologicznych, niezbędnych dla oceny stanu higienicznego instalacji i zdolności usuwania zanieczyszczeń powietrza z wentylowanych pomieszczeń. Zawarte w publikacji informacje są cenne dla praktyków eksploatacji, a po części również dla projektantów i wykonawców, którzy chcą zapoznać się ze specyfiką instalacji szpitalnych, w tym instalacji pomieszczeń czystych. W treści publikacji czytelnik znajdzie także obowiązujące normatywy i zalecenia dotyczące jakości powietrza.

Od autorów:
Niniejsza książka zawiera niezbędne w codziennej praktyce informacje, adresowane
do osób zajmujących się eksploatacją systemów klimatyzacyjno - wentylacyjnych w
szpitalach. Szeroki zakres omawianej w niej problematyki stanowi o jej użyteczności
także dla służb medycznych, epidemiologicznych, sanitarnych, ochrony środowiska
i innych. Może ona być pomocna dla służb zajmujących się codzienną obsługą podobnych
instalacji, spotykanych w innych obiektach. Z tego względu tematyka publikacji
wydaje się być bardziej uniwersalna.
Książka jest uzupełnieniem literatury zawierającej teoretyczne podstawy działania
instalacji klimatyzacji - wentylacji. Jej wyjątkowość polega na tym, że materiał
w niej zawarty oparty jest o rzeczywiste doświadczenia zdobyte przez autorów
w obiektach służby zdrowia podczas ich projektowania, budowy i eksploatacji. Autorzy
książki dzielą się w niej również doświadczeniem nabytym podczas wykonywania
specjalistycznych badań mikrobiologicznych, niezbędnych dla oceny stanu higienicznego
instalacji i zdolności usuwania zanieczyszczeń powietrza z wentylowanych pomieszczeń.
Bezpośredni udział autorów książki w sukcesach i niepowodzeniach projektantów,
wykonawców i eksploatatorów systemów klimatyzacji - wentylacji szpitali
stwarza możliwość oddzielenia mało istotnych, obecnych w dobie powszechnej komercjalizacji
nowinek technicznych od rozwiązań mających zasadnicze znaczenie oraz
pozwala na wskazanie błędnych z punktu widzenia eksploatatora rozwiązań technicznych
i organizacyjnych. W treści publikacji czytelnik znajdzie także obowiązujące normatywy
i zalecenia.
Dla jasnego zobrazowania niektórych zagadnień, wkomponowano weń nieco
teorii niezbędnej dla zrozumienia zachodzących podczas eksploatacji systemów klimatyzacji
- wentylacji zjawisk, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zjawiska emisji
i usuwania zanieczyszczeń powietrza. Proces przygotowania i rozdziału powietrza
dla pomieszczeń czystych w szpitalach, przede wszystkim dla sal operacyjnych, jest
związany z wieloma problemami o charakterze interdyscyplinarnym. Niezbędna jest
tu odpowiednia wiedza, nie zawsze bezpośrednio związana z naukami technicznymi,
pozwalająca w czasie eksploatacji na utrzymanie w pomieszczeniach odpowiedniego
stanu powietrza wewnętrznego.
Z uwagi na dużą różnorodność szpitalnych instalacji klimatyzacji - wentylacji,
powstała konieczność ograniczenia opisu do pewnej klasy instalacji, reprezentatywnej
pod względem wymogów jakościowych i eksploatacyjnych, dającej jednocześnie
możliwość przeniesienia opisu zachodzących procesów i zasad eksploatacyjnych na
pozostałe rodzaje instalacji. W szpitalach pomieszczeniami o najwyższych wymaganiach
związanych z aseptyką, są na ogół sale operacyjne. Instalacjom klimatyzacji
- wentylacji pracującym na użytek sal operacyjnych stawia się najwyższe wymagania
związane z jakością dostarczanego powietrza, stabilnością parametrów i niezawodnością,
co związane jest też z najwyższym poziomem wymogów eksploatacyjnych. Z uwagi
na to, w opisie zachodzących procesów i zasad eksploatacyjnych ograniczamy się często
do instalacji sal operacyjnych, co nie ogranicza uniwersalności prezentowanych treści.
Chcemy również, poprzez tę monografię, zwrócić uwagę na fakt, że w obiektach
służby zdrowia codzienna eksploatacja instalacji klimatyzacji - wentylacji wymaga
fachowej obsługi technicznej, wyróżniającej się odpowiedzialnością, wysoką kulturą techniczną i specjalistyczną wiedzą z zakresu szeroko pojętej eksploatacji pomieszczeń
czystych. Ostatecznie wszystkie zabiegi eksploatacyjne prowadzi się przede
wszystkim w trosce o zdrowie i życie ludzi. Kładąc nacisk na zminimalizowanie ryzyka
infekcji i innych zagrożeń, przyczyniamy się jednocześnie do zmniejszenia cierpienia,
szybkiego powrotu do zdrowia i obniżenia kosztów leczenia pacjentów. Zdajemy sobie
także sprawę z tego, że nie wszystkie problemy występujące w systemach klimatyzacji
- wentylacji szpitali zostały przez nas w pełni omówione, jednak zawarte w publikacji
informacje są według naszego rozeznania najbardziej istotne dla praktyków eksploatacji,
a po części również dla projektantów i wykonawców instalacji pomieszczeń
czystych.
Mamy nadzieję, że ta monografii a zwiększy Państwa zasób wiadomości i sprawi,
że powiązanie teorii z codzienną praktyką zaowocuje wzbogaceniem posiadanej
wiedzy w zakresie omawianej w niej problematyki.
Krzysztof KAISER, Andrzej WOLSKI

Spis treści:
1. O konieczności stosowania specjalistycznych instalacji
klimatyzacji i wentylacji w szpitalach ..................................... 7
2. Jakość powietrza wewnętrznego w szpitalach oraz jej wpływ
na bezpieczeństwo i samopoczucie pacjentów
i personelu medycznego ..................................................... 9
2.1 Właściwości fizykochemiczne powietrza ..............................................9
2.2 Rodzaje zanieczyszczeń powietrza ...................................................12
2.3 Wpływ zanieczyszczeń pyłowych na zdrowie człowieka .........................17
2.4 Zanieczyszczenia mikrobiologiczne przenoszone
drogą powietrzną i ich wpływ na zdrowie człowieka ..............................19
2.5 Zawartość jonów w powietrzu .........................................................37
2.6 Gazowe zanieczyszczenia powietrza .................................................37
2.7 Substancje wywołujące nieprzyjemne zapachy ....................................39
2.8 Zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach czystych
szpitala - źródła zanieczyszczeń pochodzenia wewnętrznego
i sposoby ich ograniczania .............................................................40
3. Wpływ instalacji klimatyzacji - wentylacji na czystość
powietrza w pomieszczeniach czystych ............................... 53
3.1 Przygotowanie czystego powietrza dla pomieszczeń
czystych szpitala ..........................................................................53
3.2 Rozcieńczanie zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach czystych
poprzez dostarczanie czystego powietrza ..........................................54
3.3 Wybór optymalnego systemu rozdziału powietrza ...............................55
3.4 Parametry nawiewów laminarnych ..................................................61
3.5 Porównanie systemów konwencjonalnych klimatyzacji-wentylacji
z systemami wyposażonymi w nawiewy laminarne ...............................63
3.6 Warunki prawidłowej eksploatacji stropów laminarnych .......................65
3.7 Lampy operacyjne i ich wpływ na zachowanie właściwych
warunków higienicznych w obszarze pola operacyjnego ........................70
3.8 Wpływ zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza
dostarczanego przez systemy klimatyzacji - wentylacji
na standard mikrobiologiczny pomieszczeń czystych ...........................71
3.9 Izolacja środowiska bloku operacyjnego od dopływu zewnętrznych
zanieczyszczeń poprzez utrzymywanie różnicy ciśnień
pomiędzy pomieszczeniami ............................................................74
3.10 Dynamika usuwania zanieczyszczeń z pomieszczenia klimatyzowanego ...76
3.11 Kontrola dynamiki stanów przejściowych w systemie klimatyzacji ...........83
3.12 Wpływ lamp bakteriobójczych UV-C na czystość mikrobiologiczną
powietrza w pomieszczeniach czystych szpitala ..................................84
4. Wpływ czystości mikrobiologicznej powietrza na ilość
zakażeń szpitalnych ......................................................... 87
5. Klasyfikacja czystości powietrza wewnętrznego w świetle
wymagań normatywnych .................................................. 93
5.1 Klasyfikacja czystości mikrobiologicznej powietrza wewnętrznego ..........95
5.2 Klasyfikacja czystości pyłowej powietrza wewnętrznego .......................96
6. Kontrola czystości powietrza .................................................. 101
6.1 Pomiary czystości mikrobiologicznej powietrza .................................101
6.1.1 Metody pomiarowe ....................................................................... 101
6.1.2 Dokładność pomiarów ................................................................... 105
6.1.3 Wykonywanie pomiarów - zalecenia praktyczne .................................. 106
6.2 Pomiary czystości pyłowej powietrza ..............................................111
7. Eksploatacja instalacji klimatyzacji - wentylacji i jej wpływ
na zanieczyszczenia powietrza
w pomieszczeniach czystych szpitala ................................ 115
7.1 Czerpnie powietrza i kanały doprowadzające powietrze do instalacji ......118
7.2 Centrale klimatyzacyjne ...............................................................120
7.3 Przepustnice powietrza ...............................................................121
7.4 Wymienniki ciepła .......................................................................122
7.5 Nawilżacze powietrza ..................................................................123
7.6 Tłumiki hałasu, izolacje akustyczne .................................................127
7.7 Filtry powietrza ..........................................................................128
7.8 Odzysk ciepła, recyrkulacja powietrza .............................................143
7.9 Czyszczenie instalacji klimatyzacji - wentylacji ...................................148
8. Prawidłowa obsługa i konserwacja instalacji klimatyzacji - wentylacji ..153
8.1 Utrzymywanie optymalnych parametrów środowiska wewnętrznego ....153
8.2 Obsługa techniczna.....................................................................156
8.3 Monitorowanie stanu instalacji. Wykrywanie awarii ...........................157
8.4 Obsługa profilaktyczna .................................................................159
8.5 Instalacje ciepła technologicznego i wody lodowej .............................164
8.6 Korozja, jakość wody technologicznej, wytrącanie kamienia i szlamu .....165
8.7 Silniki, wentylatory, przekładnie .....................................................170
8.8 Falowniki ..................................................................................174
8.9 Ochrona przepięciowa i odgromowa ...............................................178
9. Eksploatacja systemów automatyki .......................................... 179
9.1 Sterowniki mikroprocesorowe ......................................................179
9.2 Regulacja stałego przepływu powietrza w instalacji
klimatyzacji - wentylacji i stałej różnicy ciśnień pomiędzy pomieszczeniami ..183
9.3 Komputerowy system zdalnego nadzoru urządzeń
i instalacji technologicznych ..........................................................187
10. Instalacje klimatyzacji i wentylacji na tle infrastruktury technicznej
szpitala - eksploatacja instalacji towarzyszących ................ 195
10.1 Zaopatrzenie w ciepło technologiczne i parę wodną
do nawilżania powietrza ...............................................................195
10.2 Zaopatrzenie w wodę lodową ........................................................196
10.3 Współpraca instalacji klimatyzacji i wentylacji z instalacją
centralnego ogrzewania ..............................................................196
10.4 Współpraca z instalacjami elektrycznymi ........................................197
10.5 Współpraca z instalacjami przeciwpożarowymi ................................198
11. Minimalizacja kosztów eksploatacyjnych. Koszty eksploatacji
systemów klimatyzacji - wentylacji w szpitalach ................. 199
11.1 Koszty energetyczne ...................................................................199
11.2 Koszty nadzoru i obsługi, konserwacji i remontów oraz badań i pomiarów ..206
12. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas eksploatacji instalacji
klimatyzacji - wentylacji .................................................. 207
12.1 Zagrożenia mikrobiologiczne osób prowadzących konserwacje
i naprawy instalacji .....................................................................207
12.2 Środki hermetyczności stosowane w celu zminimalizowania
ryzyka zakażenia .........................................................................213
12.3 Zagrożenia osób prowadzących konserwacje i naprawy instalacji
przez pyły respirabilne .................................................................214
12.4 Ryzyko porażenia prądem elektrycznym ..........................................215
12.5 Zagrożenia związane z eksploatacją układów chłodniczych ..................216
12.6 Zagrożenia związane z nieprawidłowym eksploatowaniem
pomieszczeń czystych szpitali .......................................................216
LITERATURA .............................................................................. 219