Po co projekt wentylacji?

W świetle obowiązujących przepisów projektant – architekt nie jest zobligowany do zaprojektowania systemu wentylacji. Oczywiście o ile przyjmiemy, że pod pojęciem projektowania kryje się szczegółowe zaplanowanie i opisanie jakiegoś rozwiązania i udowodnienie obliczeniami, że projekt jest prawidłowy, a rozwiązanie będzie działać poprawnie.

Choć w większości polskich domów stosuje się wentylację naturalną, a jej zasady działania powinny być znane budowniczym od pokoleń, coraz częściej mieszkańcy narzekają na jej działanie oraz na jakość powietrza w mieszkaniach. Przyczyną wielu mankamentów wentylacji grawitacyjnej jest sama jej natura, zależność od sił przyrody. Coraz częściej jednak jej złe działanie jest spowodowane błędami popełnionymi podczas realizacji inwestycji. A poprzez realizację należy rozumieć zarówno projektowanie jak i wykonawstwo. Obu etapów nie należy rozdzielać, gdyż wiele błędów popełnionych na placu budowy ma swoje przyczyny w projekcie.
O ile oczywiste do wykrycia i skorygowania są odstępstwa od wymagań normowych i zapisów stosownych rozporządzeń, o tyle trudniej zarzucić projektantom budynku błąd w kwestiach, co do których przepisy są bardzo ogólne, a wręcz nie wskazują co i jak należy zaprojektować. Przykładem prawa, zgodnie z którym są projektowane budynki mieszkalne, a które pozwala nie określać dokładnie tego, jak będzie działała w domu wentylacja, są między innymi rozporządzenia w sprawie zakresu projektu budowlanego i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W świetle tych przepisów projektant – architekt nie jest zobligowany do zaprojektowania systemu wentylacji. Oczywiście o ile przyjmiemy, że pod pojęciem projektowania kryje się szczegółowe zaplanowanie i opisanie jakiegoś rozwiązania i udowodnienie obliczeniami, że projekt jest prawidłowy, a rozwiązanie będzie działać poprawnie. Skoro więc architekt nie ma takiego obowiązku, w zasadzie w pewnym sensie trudno przypisywać mu odpowiedzialność za niewłaściwe działanie wentylacji. Z drugiej jednak strony to właśnie architekt, jako główny projektant odpowiada za całe dzieło budowlane, jest zobowiązany do projektowania budynku zapewniającego właściwe warunki higieniczne i zdrowotne, na które znaczny wpływ ma działanie wentylacji.
Błędy bardzo często popełnia się też na budowie. Są one z reguły konsekwencją ogólników stosowanych do opisu wentylacji naturalnej przewidzianej w budynku. Projektant nie umieszczając szczegółowych wytycznych dla wykonawcy i nadzoru inwestorskiego dopuszcza do tego, że mogą być zastosowane rozwiązania przypadkowe, nie zapewniające właściwej wentylacji.
Jednym z najczęściej zaniedbywanych w projekcie elementów systemu wentylacji naturalnej jest opis sposobu doprowadzenia i przepływu powietrza wentylacyjnego. Opis z reguły ogranicza się do podania, że współczynnik infiltracji okien ma się mieścić w granicach 0,5 do 1. I choć w zasadzie jest to zgodne z rozporządzeniem wiadomo, że nie zapewnia skutecznego doprowadzenia powietrza do celów wentylacyjnych. W praktyce problem ten można rozwiązać rozszczelniając odpowiednio okna, na przykład poprzez zastosowanie nawiewników. Gdy jednak inwestor nie wie o takiej potrzebie lub szuka oszczędności bądź wykonawca rozliczający się ryczałtowo, wybiorą okna najtańsze – szczelne, wentylacja ma prawo nie działać. Nie będzie też działać gdy wyposażenie budynku będzie zakłócać przepływ powietrza. Tak właśnie się dzieje, gdy mieszkania są oddawane w stanie surowym, a właściciele nie są instruowani odpowiednimi zapisami w projekcie, jak zapewnić właściwy przepływ powietrza.
Problem jest poważny. Świadczy o nim ilość pytań o przyczyny złego działania wentylacji, napływających do naszego stowarzyszenia oraz ilość konsultacji projektów, z którymi trafiają do nas inwestorzy.

Sytuację tę należałoby zmienić. Wprowadzenie obowiązku umieszczania projektu wentylacji w projekcie budynku mieszkalnego pozwoliłoby uniknąć wielu błędów i znacznie poprawić działanie wentylacji. Wbrew obawom architektów projekt taki nie byłby szczególnie skomplikowany, a głównie pozwoliłby uwzględnić przyjęte rozwiązania architektoniczne w zapewnieniu właściwej wentylacji. Umieszczenie projektu wentylacji domu mieszkalnego może okazać się korzystne zarówno dla architekta, wykonawcy i użytkownika. Projektant będzie pewien, że dom jest zbudowany zgodnie ze sztuką co jest istotne z punktu widzenia odpowiedzialności zawodowej, wykonawca przestrzegający realizacji zaleceń projektowych nie będzie obarczany odpowiedzialnością za błędy, a użytkownicy będą mieć zapewnione właściwe warunki użytkowania budynku.
Doprecyzowanie wymagań z tego zakresu, wprowadzone w nowym rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, może częściowo poprawić sytuację ale z pewnością nie do końca.
Aby zapewnić możliwie dobrą jakość powietrza w mieszkaniach należałoby wprowadzić takie przepisy, które nie tylko zapewnią właściwy opis proponowanych rozwiązań, ale przede wszystkim dadzą możliwość łatwego sprawdzenia skuteczności działania wentylacji w mieszkaniu. Obecne na to nie pozwalają.

Tomasz Trusewicz
Dyrektor Stowarzyszenia Polska Wentylacja

www.wentylacja.org.pl